معرفی روستای دیده بان

(دیده بان) نام یکی از روستاهای جنوب استان فارس است که در بخش صحرای باغ از توابع شهرستان لارستان واقع شده ‌است.

جمعیت دیده بان براساس آخرین سرشماری درسال ۱۳۸۵ حدود۱۶۲۰ نفر می باشد.

نقشه روستای دیده بان

وضعیت طبیعی روستای دیده بان در جنوب غربی دشت صحرای باغ در دامنه شمالی ارتفاعات بهاش قرار دارد. این دشت بر اثر چین خوردگی زاگرس ایجاد شده .است ارتفاعات اطراف دشت متشکل از سنگهای آهکی می باشد و در حاشیه ارتفاعات مذکور گچ مشاهده می شود و سطح و سیعی را به خود اختصاص داده اند که به دلیل دانه ریز بودن و ماسه سنگی و کنگو که به همدیگر پیوسته هستند از نفوذ پذیری مناسبی برخوردار بوده است.

وجود ثار بجا مانده ار سدهای قدیمی در اطراف روستا خود نشانه این است که در گذشته های دور فراوانی و آبادانی طبیعی بسیار زیادی در این ناحیه وجود داشته است.

 در اطراف روستا دشتی پهناور قرار دارد که پر از درختان  کنار و بوته های گیاهی خوردنی وطبی است. همچنین در نزدیکی روستا نخلستان بزرگی بنام ( مغدان دیده بان)  وجود دارد.

این نخلستان تاحدود بیست سال پیش نیز سرپا و سرسبز بوده و اهالی روستا از ثمره آنها امرار معاش می نموده اند ولی به مرور زمان و با گرایش به سمت شهرنشینی و مهاجرت اکثر سکنه جهت امرار معاش بهتر به شهرها، اکنون این درختان خرما دیگر ارزش درآمدی  برای مردمان روستا ندارند و فقط در ایام  نوروز و سایر تعطیلات ازآنها بعنوان محلی برای گذران اوقات  استفاده می شود.

 قلعه دلو (dolow) نام قلعه قدیمی در روستای دیده بان می‌باشد. این قلعه که بر بالای کوهی بلند در مجاورت روستا قرار دارد، مربوط به دوران قبل از اسلام  می‌باشد, دوره‌ای که قومی به نام گبرها(gabr) که مسلک زرتشتی  داشته اند در این قلعه سکونت داشته و از این قلعه به عنوان محل زندگی و دیده بانی  برای خود استفاده می‌کردند. بعدها با ورود اسلام به ایران و عزم یکی از نوادگان امام موسی کاظم(ع) به نام شاه زندو در مسلمان کردن مردم این خطه ،به وسیله سرداران سپاه خود به این منطقه حمله کرده و آن را بطور کامل بهمراه  قلعه دلو تصرف کردند.

آنها با رهبری شخصی به نام شیخ ابوالقاسم به اتفاق خانواده و همراهان بعنوان اولین سکنه مسلمان، روستای دیده بان را برای همیشه بعنوان محل زندگی انتخاب کردند.این کار باعث شد تا اقوام بومی دیده بان نیز مسلمان شوند.

در جنوب روستا به دلیل گسترش رسوبات مخروط افکنه ای که همان رسوبات دانه درشت آبرفتی می باشد وضعیت آب زیر زمین مناسب بوده که در حال حاضر آب شرب مورد نیاز دهستان فداغ، ازقناتهای دیده بان و دهستا ن عمادده تامین و ازمسیر این روستا میگذرد. ضخامت آبرفت در این قسمت بیش از ۸۰ متر بوده و به سمت شمال از ضخامت آن کاسته می شود. از لحاظ جریان آبهای سطحی در محدود حوزه نفوذ نیز مسیلی تحت عنوان مسیل تنگ قلات در مجاورت روستا از سمت شمال به طرف جنوب عبور می نماید .

در خصوص پوشش گیاهی نیز گونه های دارویی نظیر گون، درمنه، بادام کوهی، آنغوزه، انجیر کوهی و بنه در ارتفاعات و دامنه مشاهده می گردد و در قسمت دشت نیز دارای پوشش گیاهی ودرختچه های بیابانی می باشد.

وضعیت اقلیمی

در مورد وضعیت اقلیمی نیز این روستا دارای اقلیمی خشک و آب و هوای گرم با تابستانهایی گرم و خشک می باشد. به وطور کلی این روستا نیز مانند سایر مناطق گرم و خشک تقریباً دارای دو فصل تابستان طولانی و گرم و زمستانی کوتاه و سرد می باشد.

متوسط بارندگی سالیانه به استثنای فصل خشکسالی ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر می باشد. متوسط درجه حرارت سالیانه نیز بر اساس آمار ایستگاه لار تقریباً معادل ۷/۲۳ درجه سانتی گراد و میانگین حداکثر ۲/۲۹ درجه سانتی گراد مطلق سالیانه ۶/۴۵ درجه سانتی گراد میانگین حداقل و حداقل مطلق به ترتیب ۴/۱۵ و ۱۹ درجه سانتی گراد است .

از لحاظ رطوبت نسبی نیز حداکثر میانگین رطوبت نسبی با ۳/۶۰ متعلق به دی ماه و حداقل میانگین آن با ۲/۳۷ درصد به خرداد ماه اختصاص دارد . از لحاظ جهت وزش بادها نیز در زمستان بیشتر غربی ـ شرقی در فصل گرما به خصوص تابستان جنوب ـ غرب می باشد.

وضعیت اجتماعی و فرهنگی

زبان ساکنین زبان لاری با گویش خاص دیده بانی می باشد که در شاخه زبان‌های ایرانی جنوب غربی قرار می‌گیرد. این گویش را می‌توان به پارسی میانه ارتباط داد. این گویش گونه جنوب غربی خالصتر از گویش پارسی مدرن است که تحت تاثیر گویشهای شمالی قرار گرفته ‌است.نکته جالب توجه دراین گویش وجود یک حرف از حروف الفباست که تابحال در هیچ یک از گویشهای فارسی ایرانی مشاهده وشنیده نشده و به غیرازاهالی دیده بان و فداغ هیچکدام ازمردمان روستاها و بخشهای لارستان و ایران قادر به تلفظ آن نیستند.این حرف، حرفی ست ما بین حرف (گاف ) و (نون) که نوشته نیز نمیشود .

دین دین اهالی اسلام ومذهب آنهاشیعه دوازده امام می باشد .

مشخصات عمومی

روستای دیده بان واقع در بخش صحرای باغ از بخشهای شهرستان  لار واقع در استان فارس از لحاظ موقعیت در ۰۶     ۲۷     ۲۷ درجه عرض شمالی و ۳۱     ۵۳     ۵۳ درجه طول شرقی واقع شده است از لحاظ موقعیت عمومی در جنوب غربی دشت صحرای باغ و در مجاورت  ارتفاعات کوه بهاش از رشته کوههای زاگرس جنوبی قرار دارد. این رشته کوه وکوه گاوبست مرز میان استان فارس و استان هرمزگان می باشد.

کشاورزی ، دامداری پیشهٔ اکثر اهالی است. کم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، کشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو کرده‌است به طوری که تعداد زیادی از اهالی روستا در شهرهای دیگر کشور از جمله بندرعباس,شیراز و اصفهان ساکن هستند.

بهترین فصل از چهار فصل برای تمامی دیده بانی‌ها فصل بهار است که بسیاری ازسبزی‌های خوردنی و دارویی که از باران رحمت الهی به دست می‌آید در دشت‌های سرسبز دیده بان به وفور یافت می‌شود. قارچهای خوراکی غیرسمی، با نامهای محلی  (اکال akal – خیرkheyr– دل dol)که در این فصل از سال در اطراف روستا می‌روید باعث خوشحالی و مسرت دیده بانی‌ها می شود.

به خاطر فراوانی این نعمت خدادادی از شهرهای اطراف بخصوص شهر های گراش -اوز و دهستان فداغ  به این روستا مراجعه و از آن لذت می‌برند. دراین فصل در دشتهای اطراف روستا عموما انبوه جمعیتی که در پی یافتن قارچ هستند به چشم میخورد.

وضعیت اقتصادی

اقتصاد اهالی روستای دیده بان بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است، امابدلیل مهاجرت اکثریت سکنه به شهرها و خشکی آب و هوا و کمبود باران ونبودن منبع درآمد در روستا امروزه عده قلیلی که در روستا ساکن هستند عموما به رانندگی- کارگری ساختمانی- مغازه داری و کارمندی بصورت خیلی محدود می پردازند و آنهاکه درشهرها به زندگی می پردازند .